PRO-RCC start dit jaar met het verzamelen van klinische en patiëntgerapporteerde resultaten van niercelcarcinoom. Dit prospectieve nierkankercohort bevat straks een schat aan informatie die helpt om iedere patiënt met ongemetastaseerd of gemetastaseerd niercelcarcinoom een op maat gesneden behandeling te geven. Bestuursleden dr. Adriaan Bins (internist-oncoloog, Amsterdam UMC), dr. Patricia Zondervan (uroloog, Amsterdam UMC) en dr. Corina van den Hurk (epidemioloog, IKNL) geven een toelichting op dit initiatief.Eerdere pogingen om een register voor niercelkanker op te zetten zijn mislukt, maar de problemen die daarbij funest waren, zijn nu geadresseerd, zegt Adriaan Bins. “Er speelde met name een juridische kwestie over de governance: wie is de baas van de database? Daar hebben we nu een separate stichting voor opgericht waarin het hele veld is vertegenwoordigd. Die oplossing hebben we overigens gekopieerd van vergelijkbare initiatieven, zoals ProBCI voor blaaskan*er.”
Deze nieuwe registratie voor niercelcarcinoom is in 2020 opgericht onder de naam PRO-RCC (Prospective cohort - Renal Cell Carcinoma). Aan de basis ervan staat het nierkankernetwerk van het Amsterdam UMC, waarin nierkankerpatiënten samen met het OLVG en het Antoni van Leeuwenhoek multidisciplinair besproken worden. Inmiddels is het initiatief uitgewaaierd over het hele land. “Meer dan dertig ziekenhuizen hebben al aangegeven mee te willen doen en we hopen dat nog meer ziekenhuizen zich aansluiten”, aldus Bins. De eerste patiënt zal naar verwachting nog in de eerste helft van 2021 in PRO-RCC geïncludeerd worden. “De hele infrastructuur is er al, alleen ons protocol moet nog worden goedgekeurd door de medisch-ethische commissie van het Amsterdam UMC. Zodra dat gebeurd is, kunnen we van start.”
“Ik denk dat PRO-RCC veel transparantie gaat brengen in de zorg die we leveren” zegt Patricia Zondervan, tevens bestuurslid van de WIN-O nierkankergroep. “Dit wordt een unieke database. Nierkanker zit niet bij het DICA en er wordt verder ook nog heel weinig structurele informatie over de uitkomsten bijgehouden”, zegt Corina van den Hurk. Samen met Bins en Zondervan vormt zij het dagelijks bestuur van PRO-RCC.
Data koppelen
Jaarlijks krijgen ongeveer 2.000 Nederlanders de diagnose niet-gemetastaseerd niercelcarcinoom en 700 horen dat zij gemetastaseerd niercelcarcinoom hebben. De initiatiefnemers hopen dat minimaal 75% van de patiënten met nierkanker toestemming zal geven om in elk geval PROM’s te verzamelen.
Patiënten kunnen op drie niveaus meedoen aan PRO-RCC, vertelt Van den Hurk. “Op het meest basale niveau worden basisgegevens zoals de leeftijd van de patiënt bij diagnose, het stadium van de ziekte en het type behandeling vastgelegd. Deze data en enkele nierkankerspecifieke gegevens verzamelt IKNL nu al in de Nederlandse Kankerregistratie. Voor PRO-RCC leggen datamanagers van IKNL enkele aanvullende items vast. Op het tweede niveau worden ook PROM’s geregistreerd. En de derde groep geeft ook toestemming voor de mogelijkheid om mee te doen aan klinische trials.”
In het ontwerp van de registratie is namelijk de mogelijkheid ingebouwd voor trials within cohorts (TwiC’s). Patiënten kunnen aangeven dat ze geen bezwaar hebben om voor nieuwe studies automatisch als controlepatiënt te dienen. Voordeel is dat ze dan niet voor elke nieuwe studie apart toestemming hoeven te geven. Het kan daarbij ook dat ze benaderd worden om deel te nemen aan de interventiegroep van die nieuwe studie. Op dat moment bepalen ze zelf of ze daaraan mee willen doen of niet.
Vanuit de farmaceutische industrie is duurzame financiering van de registratie. “We verstrekken geaggregeerde overzichtsdata aan de sponsors met informatie over in welke lijn hun medicatie wordt ingezet en bij welk type patiënten. Daar hebben ze veel interesse in.”
Draagvlak in het veld
Gerandomiseerde klinische trials gelden nog altijd als de gouden standaard, maar dit type onderzoek is niet zo geschikt voor efficiënte evaluatie van verschillende interventies voor dezelfde behandeling. Bins: “We kunnen maligniteiten in de nier tegenwoordig onder andere wegsnijden, bevriezen of met radiofrequente ablatie vernietigen. Wat het beste is voor een bepaalde patiënt weten we eigenlijk niet, maar met prospectieve data kun je daar waarschijnlijk wel uitspraken over doen.” Een andere vraag betreft patiënten met gemetastaseerd niercelcarcinoom die immunotherapie krijgen. “Sommige patiënten krijgen vanwege bijwerkingen van deze therapie ook immuunonderdrukkende medicijnen. Is dat nu goed of slecht voor de prognose, of maakt het niet uit?” Voor melanoom loopt een vergelijkbaar initiatief, de Dutch Melanoma Treatment Registry (DMTR) inmiddels tien jaar. “De vragen die daarmee nu beantwoord kunnen worden, kunnen met PRO-RCC straks voor niercelcarcinoom ook beantwoord worden”, aldus Bins. Onderzoekers die de database willen gebruiken voor een studie, kunnen een aanvraag indienen bij de wetenschappelijke adviescommissie van PRO-RCC.
De initiatiefnemers denken dat er veel draagvlak in het veld is voor PRO-RCC. Zowel in het algemeen bestuur als in de wetenschappelijke adviescommissie zitten artsen vanuit verschillende disciplines. De WIN-O niercelcarcinoomgroep wordt, naast Zondervan, vertegenwoordigd door dr. Paul Hamberg uit het Franciscus Gasthuis & Vlietland, Rotterdam, en dr. Maureen Aarts uit het MUMC+, Maastricht. Samen met epidemioloog dr. Martijn van Oijen (Amsterdam UMC) bestaat het algemeen bestuur van PRO-RCC zo uit zes personen. Vanuit IKNL heeft epidemioloog dr. Katja Aben een belangrijke rol als consulent. De patiëntenvereniging Leven met Blaas- of Nierkanker is vertegenwoordigd in de wetenschappelijke adviescommissie van PRO-RCC.
Nieuwe behandelingen
Dat we straks klinische data en PROM’s aan elkaar kunnen koppelen, maakt PRO-RCC bijzonder interessant, zegt Zondervan. “Stel dat twee behandelingen dezelfde overleving blijken te geven, dan kun je kijken of er verschil is in de kwaliteit van leven en de bijwerkingen die beide behandelingen geven op de korte en de lange termijn. Artsen krijgen de PROM’s meteen teruggekoppeld, zodat zij op basis van deze patiëntgerapporteerde uitkomsten de behandeling bij kunnen sturen”, aldus Van den Hurk. “Daar willen we ook naar toe met de klinische data. Die moeten niet alleen voor onderzoek beschikbaar komen, maar ook voor het verbeteren van de dagelijkse praktijk.” Bins: “We weten dat het meten van de bijwerkingen met het graderingssysteem dat nu bij veel systeembehandelingen gebruikelijk is, veel te grofmazig is. Als je patiënten PROM’s laat invullen, blijkt dat bepaalde behandelingen toch veel toxischer zijn dan andere, terwijl ze op basis van de gradering hetzelfde leken.”
Dat is voor niercelkanker extra relevant omdat er de laatste jaren veel nieuwe geneesmiddelen en chirurgische methoden bij zijn gekomen. “Daar zitten ook stevige behandelingen bij, zowel lokaal als systemisch. Het is dan heel belangrijk om ook naar de kwaliteit van leven te kijken.” In de pijplijn zitten ook nog nieuwe behandelingen, zowel chirurgisch als systemisch. Zondervan: “Vooral bij lokaal gevorderd niercelcarcinoom ontmoeten urologen en oncologen elkaar. We weten namelijk dat het risico op terugkeer van de ziekte groot is bij lokaal gevorderde nierkanker waarbij alleen een chirurgische behandeling heeft plaatsgevonden. Voor- of nabehandeling is dus mogelijk nodig, maar dat gebied is nog redelijk onontgonnen. Dat kunnen we nu met dit register gaan uitpluizen.”
Meer informatie over het nierkankercohort is beschikbaar op www.pro-rcc.nl
Drs. Raymon Heemskerk, wetenschapsjournalist
Oncologie Up-to-date 2021 vol 12 nummer 2
